OUP Felsefe ekibi, bu ekim Ayın Filozofu el-Kindî’yi anıyor. “Arapların ilk filozofu” olarak bilinen El-Kindî zamanının en önemli matematik, fizik, gökbilimi bilgini ve filozoflarından biridir. İslami düşüncenin içindeki temalara değinmek üzere Antik Yunan felsefesinin araçlarını kullanarak ardında yüzlerce ilmi eser bıraktı.
Ebu Yusuf Yakup bin İshak el-Kindî İslam teolojisi yorumlarının, muhaddisliğinin (hadis bilginliği) bol olduğu ve entelektüel Arap Edebiyatı’nın geliştiği dokuzuncu yüzyılın başlarında Kinde Kabilesi’nin soylu bir ailesinde doğdu. İslami teoloji, Arap Edebiyatı ve dilbilgisi çalışmaları için önemli bir merkez olan Basra’da büyüyen el-Kindî, muhtemelen Yunan ilmini izleyen Suriyeli ve Fars bilginlerle tanıştığı yeni başkent Bağdat’ta eğitim gördü. Halife Memun ve Mutasım’ın desteğini aldı. Mutasım’ın oğlu Ahmed’in özel hocalığına atandı. Ayrıca Aristoteles’in Fizik ve Metafizik, Plotinus’un Enneadlar ve Proclus’un Teolojinin Unsurları kitapları da dâhil Yunan filozofları ve bilim insanlarının çalışmalarını Arapçaya çeviren, çoğunlukla Hıristiyanlardan oluşan Beyt’ül Hikme’nin lideri olarak görev aldı.
El-Kindî’nin kendi felsefi çalışmaları başlıca risaleler biçiminde yazıldı. Onuncu yüzyılın en önemli yazarlarından İbnü’n Nedim’den bildiğimiz kadarıyla el-Kindî çoğu kayıp yaklaşık üç yüz farklı el yazması bıraktı. Mevcut külliyatını içeren çalışmalar, el-Kindî’nin felsefe ve matematikten yıldızbilim ve gemolojiye (kıymetli taş bilimi) farklı alanlardaki bilgisinin derinliğini ispat ediyor. Astronomi, optik ve müzik gibi konularda matematiksel çalışmalar içeren yazılı metinler sundu. Başlıca bilimsel katkılarından Öklid’in Optik tezi üzerine yazdığı De Aspectibus, Roger Bacon’u etkiledi.
Matematik çalışmaları el-Kindî’yi Öklidci felsefi metoda yönlendirdi. Felsefi el yazılarını Platon, Aristoteles ve Stoacı geleneklerin tesiri altında yazdı. Yaradılış, ölümsüzlük, Tanrı’nın bilgisi ve peygamberlik gibi zamanının yaygın teolojik meselelerine dizgesel izahatlarda bulunan ilk İslam filozofudur el-Kindî. Evreni, nedenselliği keşfedeceğimiz parça parça incelenmesi gereken bir şey değil, mimari bir bütün olarak gördü. Sadece ilk dört bölümü bulunan İlk Felsefe Üzerine adlı eseri, ilk Arap senkretik metafizik çalışmasıdır.
El-Kindî metafiziği; her şeyin, bütün istikametlere, gücünden yayıldığı bir evreni ve İslam coğrafyası ile Batı Avrupa’daki optik çalışmaları etkileyen bedenin her bir noktasının ışınım (radyasyon) yaydığına dair iddiasını açıklıyor. İlk Felsefe Üzerine’de, Hıristiyan Aristoculuğu Tanrı’nın sonsuzluğu lehine, evrenin sonsuzluğu aleyhine kullanır. Doğa felsefesi üzerine yazdığı el yazmasında el-Kindî, Aristoteles fiziğini yağmur ve gökyüzünün rengi gibi meteorolojik olayları açıklamak için kullanır.
Ruhun özdeksizliği ve önemini İslam teolojisi ve felsefesine tanıtmak için, eseri Bedensiz Tözlerin Mevcudiyeti’nde ruhun maddi/maddesel olduğuna inanan Epikürosçu ve Stoacıların materyalist görüşlerini reddetti. El-Kindî, ruhu, bedende olduğu halde onunla birleşmekten ziyade onu bir araç, maddi dünyaya bir pencere olarak kullanan özdek/maddesel olmayan bir töz olarak tanımlar. Bu mistik anlayış, birçok Müslüman filozof ve sûfi için mühim bir görüş haline geldi.
El-Kindî kendinden sonra gelen Serahsî, Amirî ve Ebu Zeyd el-Balkî gibi çalışmalarında el-Kindî’nin yazılarını çalışmış, Bağdat’ın Aristocu düşünürlerinin tersine “Kindî Geleneği”nin bir parçası olmuş filozofları etkilemiştir. Fakat el-Kindî’nin en geniş çaplı ve süregelmiş mirası Arap dilini Yunan çalışmalarıyla kaynaştırmasıdır.
Yazar: John Priest
Çeviri: Hüseyin Sığırcı
Kaynak: OUPblog
