Ezra Pound’un şiirin nasıl yazılmasına dair kurallarından ve Edward Hirsch’ın şiirin nasıl okunması gerektiğine dair tezinden yüzyıllar önce sosyal ağları icat eden Fransız Aydınlanmacı yazar ve filozof Voltaire (Kasım 21, 1694–Mayıs 30, 1778), çırağı diyebileceğimiz cesur ve çapkın Claude Adrien Helvétius’a mektubunda, şiirin nasıl yazılacağına dair bazı değerli fikirler sunar. İki yüzyıl sonra Helvétius, katıksız materyalizm sunduğu Essays on the Mind adlı kitabını yazararak Voltaire’i bile geride bırakır. Fakat gençliğinde bir şair olarak geçimini sürdürmek istemektedir. Epistles adını verdiği, çok da güzel eleştirilere maruz kalmayan, mutluluk ve aşk üzerine yazdığı şiir kitabında Helvétius, kendisine geri dönüt ve cesaret vermesi için -zaten bunları yapmış olan- Voltaire’e ulaşır.
Voltaire’in 1919 yılı baskılı “Voltaire in His Letters: Being a Selection from His Correspondence” kitabında bulunan mektup sadece nasıl dizeler yazılması gerektiğine değinen bir eser değil genel olarak nasıl yazılması gerektiğine dair de bir başyapıt, fakat aynı zamanda Ursula K. LeGuin, üç yüzyıl sonra yazmanın tehlikesinin doğru, yaratıcı vizyondan çıkan bir şey olmaktansa ticari bir amaçla okuyucuları eğlendirmek olduğu konusunda yakınır.
Cirey, 25 Şubat, 1739
Doğruluğun ve İlhamın arkadaşı sevgili dostum, “Epistle” yaşının ötesinde cesur sorgulamalarla dolu ve kitap satıcılarının dişine uygun bir şekilde yazmaya çalışan, ayrıca, ya onlara özendikleri ya da onlardan daha korkak oldukları için tepeden gelen sansür pusulalarının korkusuyla kendini sınırlayan yazarların da ötesinde olan bir eser.
Yazdıkları sadece gökyüzüne yükselmek isteyen kanadı kırılmış hüzünlü kuşların yere düşerek ayaklarını kırmaları! Korkusuz bir dahisin ve eserlerin zeka ile parıldıyor. Cömert hatalarını bize gına getiren ortalama sevimliliklere yeğlerim. Sanatında neyi geliştirmen gerektiğini söylememe izin verirsen, şöyle derim: Aman! Abartıdan kaçınayım derken hedefi şaşırıp abartının göbeğine düşme: sadece doğru teşbihleri kullan: ve tabii her zaman tam olarak doğru olan kelimeyi.
Sana şiir yazmakla ilgili küçük ama şaşmaz bir kural söyleyebilir miyim? İşte. Bir düşünce ne kadar adil ve asil gözükse de üzerinde yine de uğraşmak gerekir: dize içinde açıkladıkların yazdığın düzyazı olsaydı etkileyici olacak mıydı, bir bak: eğer dizelerin kafiyelerin salınışı olmadan fazla kelime içeriyor gibi görünüyorsa -eğer yapıda en kusuru yakalamışsan- eğer bir bağlaç unutulmuşsa- kısaca, eğer doğru kelime kullanılmamışsa, o zaman düşüncelerinin cevheri iyi bir şekilde kurulmamıştır. Dizelerde böyle hatalar olması ezbere bir şey değildir, bundan emin ol, ayrıca kesinlikle yeniden okuma yapma: sadece güzel dizeler kendisine rağmen tekrar tekrar okunan ve hatırlanandır. “Epistle”’ndeki gibi, elli yıl öncesine kıyasla, böyle dizeler yazabilecek senin yaşında biri yok bu nesilde.
O zaman yetenklerini Parnassus’a iletmekten korkma; şüphesiz ki onlar seni övgüyle karşılayacaklardır çünkü sorumluluktan kaçmıyorsun; onlar için kendileri çok hoş bir sorumluluk. Tabii ki senden istenen pozisyon senin gibi biri için sıkıcı olacaktır. Adeta bir evi çekip çevirircesine, bir kahya işi gibi her şey rutin ilerler. Neden çiftçi-general olacaksın diye düşünce özgürlüğünden mahrum olasın? Atticus bir çiftçi-generaldi, eski Romalılar da öyle ve Romalı gibi düşünüyorlardı. Devam et, Atticus.
Fakat Helvétius sonunda gönülsüz olduğu ya da danışmanın tavsiyelerini hayata geçiremediği için sonunda şiiri düzyazı ve çıkar uğruna bırakır. Yirmi yıl sonra Voltaire’nin “Doğanın Kanunu Üzerine” eseri ile On the Mind topa tutulur. Voltaire, kişisel olarak Helvétius’un kitabından nefret etse ve halk içinde bu eseri kınasa da -sansüre karşı bir ses ve konuşma özgürlüğü taraftarı olarak- hemen kitabı savunmaya başladı. Böyle yaparak, resmi biyografisti ve mektuplarının editörü Evelyn Beatrice Hall’ın, felsefesine dair ünlü sözünü kaydetmesini sağladı ki bu söz Voltaire ile fazlasıyla bütünleşerek çoğunlukla filozofun kendisi böyle bir söylemiş gibi kabul edildi:
“Söylediğine katılmıyorum ama söz söyleme özgürlüğünü sonuna kadar savunacağım.”
Yazar: Maria Popova
Çevirmen: Özge Mete
Kaynak: Brain Pickings
Düşünbil Portal’da yayımlanan, Düşünbil yazar ve çevirmenlerine ait herhangi bir yazı, çeviri, makale ve haber izin alınmadan basılı olarak ya da internet ortamında kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz. İzinsiz kullananlar hakkında hukuki yollara başvurulacaktır.
