Bazı insanlar, akşamın erken saatlerinde yatmayı ve şafak sökerken kalkmayı severler. Diğerleri, neredeyse gün doğumuna kadar ayaktadırlar; gecenin karanlığını günün parlaklığına tercih ederler. Kronotiplere (24 saatlik zaman diliminde belirli bir saatte uyuma eğilimi) ilişkin araştırmalar, insanların günün farklı saatlerindeki aktivite düzeylerinin bireysel farklılıklar gösterdiğini ortaya koyuyor. Bu sürecin bir tarafında “tarla kuşları” diğer yanında “baykuşlar” var. Kronotipler arasındaki farklılıkların asıl sebebi henüz aydınlatılmamış olsa da, büyük ihtimalle, işin içinde bazı genetik etkiler var.
Baykuşlar, tarla kuşlarından oldukça farklılar. Gündüz insanları, daha dakikler, okulda ve kurumsal dünyada daha yüksek başarı gösteriyorlar. Gece insanları, daha fazla riske giriyor, daha yaratıcılar, dışa dönükler, buna karşın, alkol ve nikotin tüketimleri daha yüksek. Ahlaki standartları daha gevşek ve rastgele (cinsel) ilişkilere daha açıklar. Doğrusu, ben ve meslektaşlarım, karanlığın içindeki gölgelere saklanan insanların “karanlık üçlüsü” ile (Makyavelizm/hilekarlık, psikopatlık ve narsisizm) ilişkili olabileceklerinden şüphelendik.
Son 10 yılda, insan doğasının karanlık yönünü anlama merakı hızla yayıldı. Bu konuda binlerce deneysel araştırma projesi yayınlandı. Birçoğu, Karanlık Üçlü özelliklerinin nedenlerini, sonuçlarını ve bağlantılarını ayırt etme girişiminde bulundular. Karanlık üçlemeyi oluşturan üç özellik, görünürde itici; bencilliğin temel karakteristiklerini paylaşıyorlar. Narsisizm, gösterişin eşsiz doğası ile; Makyavelizm, insan doğasını alaycı bir görünümle birleştiren, entrikacı bireysel yönelimlerle ilişkilendirilmiştir.
Psikopatlık, kendi içinde iki bileşene ayrılabilir; birincil ve ikincil psikopatlık. Birincil psikopatlık, aynı zamanda “başarılı psikopatlık” olarak adlandırılmıştır; nihayetinde, vurdumduymazlık ve suçluluk duymamak, güç elde etmek için yararlı araçlar olabilirler. Başarılı psikopatlığa ilişkin araştırmalar, bunun iş insanları arasında daha yaygın olduğunu ortaya çıkardı: CEO’lar, politikacılar ve diğer nüfuzlu kademelerdekiler. Buna karşın, ikincil psikopatlık, dürtüleri kontrol etmede başarısız olma ve risk almaya dair daha yüksek bir eğilimle ilişkilendiriliyor. İkincil psikopatlıkta yüksek seviyelerde olan bireyler, kendilerini hapiste bulma konusunda, Fortune 500 firmalarının birinin lüks köşe ofislerinden birinde bulmaktan daha ‘başarılı’lar.
Karanlık Üçlü bireylerini basitçe çılgın, kötü ve tehlikeli olarak varsaymaktan ziyade, kişilik araştırmaları, bu özellikleri daha tarafsız bir tutumla inceliyor. İçe dönüklük ya da dışa dönüklük süreçlerine benzer olarak, Karanlık Üçleme, insanların çıkarcılık, kayıtsızlık, kibirlilik konusunda farklılık gösterdiği bir özellik olarak incelenebilir. Evrimsel bir bakış açısından, bu özellikler, uyarlanabilir bile olabilir; bireylere sürecin üst kademlerinde daha başarılı olmaları, seks partneri edinmeleri ve nihayetinde genlerini gelecek nesillere aktarmaları konusunda yardım edebilir. Günün sonunda, evrimin ilgilendiği tek şey budur: üreme, üreme ve daha çok üreme.
Karanlık Üçleme, gerçekte, kısa vadeli çiftleşme oryantasyonlarıyla karakterize edilen üreme stratejileriyle bağlantılıdır: teke eşlilik yerine çoklu eşleşme, tek gecelik ilişkiler yerine uzun vadeli ilişkiler. Bu mantıklı, Karanlık Üçleme özellikleri, akşamcı kronotiplerin birçok tipik karakteristiğini paylaşıyor; tek gecelik ilişkiler, savsak ahlaki değerler ve daha fazla madde kullanımı gibi. Karanlık Üçleme, hayatın birçok alanında, tehlikeli black jack bahislerini, kamuya açık bir yerde ilişkiye girerken baskına uğramayı önemsememeyi ve yakalanmayı umursamadan küçük suçlara bulaşmayı içeren, giderek artan risk alma eğilimleriyle ilişkilendirilmişti. ‘Hızlı Yaşa, genç öl’ yaşam tarzı, karanlık üçleme karakteristiklerini özetliyor.
Birkaç yıl önce, ben ve meslektaşlarım, gecenin karanlığının oportünist cinsel karşılaşmalara ve istismara daha elverişli olduğunundan dolayı, baykuşların Karanlık Üçleme karakteristiklerini gösterebilecekleri teorisini test etmekle ilgileniyorduk. İnternette 200’den fazla katılımcıyı inceledik; onlara Karanlık Üçleme özelliklerini ölçen bir anket verdik ve aynı zamanda kronotip yönelimlerini de sorduk. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Karanlık Üçleme özelliklerinin (Makyavelizm, ikincil psikopatlık, narsisistik eğilimler) geç saatlere kadar ayakta kalma eğilimiyle bağlantılı olduğunu tespit ettik. Birincil psikopatlık, gündüz kronotipiyle bağlantılıydı, bu da, ‘başarılı’ psikopatlığın üst kademelerinde gezinen bireylerin erken kalkan insanlar olduklarına dair bir önermeye ulaşmamızı sağladı.
Bununla birlikte, kronotiplere ve kişiliklere dair birçok çalışmanın korelasyonel olduğunu aklınızda tutun. Sıradan bir bağlantının gidişatını göstermek imkansız. Geç saatlere kadar ayakta kalmak, insanları muhtemelen daha kurnaz, risk almaya meyilli ve fevri (dürtüsel) mi yapıyor? Bu gelecekteki araştırmalarda üzerinde durulması gereken bir konu.
En hatalı eylemlerin/işlerin gecenin karanlığında gerçekleştiğini biliyoruz; ki bunlar, aynı zamanda cinsel aktivitenin tavan yaptığı zamanlar. Gece hayatının, seks, uyuşturucu ve rock’n’roll vaadi ile birlikte daimi olarak geç saatlere kalan insanların karakterleriyle bir bağlantısı olduğu açıktır. Baykuşlar, daha karanlık kişilik özellikleriyle koşumlanmış olabilirler; ki, bu, uyarlanabilir bir alet kitinin parçası olarak, pervasızca üreme ve kaynakların etkili biçimde ekstraksiyonu için tasarlanmıştır.
Yazar: Minna Lyons, Liverpool Üniversites’inde psikoloji bölümünde öğretim üyesi. Altruizm, sosyal zeka, ahlak ve kişiliğin Karanlık Üçlemesi konularıyla ilgileniyor.
Çeviri: Zeynep Şenel Gencer
Kaynak: Aeon
