Brad Evans’ın Lauren Berlant ile söyleşisi
Sanatçı, yazar ve eleştirel düşünürlerle şiddet konusundaki tartışmalar dizisinde 21. sırada yer alıyor. Bu söyleşi Chicago Üniversitesi’nde öğretmenlik yapan Lauren Berlant ile gerçekleştiriliyor. En son kitapları Seks ya da Dayanılmaz (Lee Edelman, 2013), İhtiras / Aşk (2012) ve Acımasız İyimserlik (2011) dir. Halen rahatsızlık ve mizahsızlık gibi etkiler üzerinde çalışıyor ve 2019’da antropolog Kathleen Stewart’la birlikte yazdığı The Hundreds (Duke University Press) eseri yayımlanacaktır.
BRAD EVANS: Bu tartışmaya “şiddet” kavramı üzerine oldukça genel bir soru ile başlamak istiyorum. Terimden ne anlıyorsunuz? Ve sözde “ana akım” olarak adlandırılan önyargıların açığa çıkarılması ve özgürlüğe kavuşturulmasına neredeyse her gün tanık olduğumuz çağdaş iklimle ilişkisini nasıl düşünebiliriz?
LAUREN BERLANT: Siyaset, bir yıpratma savaşıdır. Günümüzde, yapısal ayrıcalık ve savunmasızlığın pek çok konumdan gelen sürtüşmelerde, ya da doğal empatiyi bu sosyal ve politik alanda topluma dahil etmek için daha önce istekli bir medeniyetin ya da liberal modelin çizgileri boyunca kendini kısıtlamayı reddetmiş, sınırsızlaştırmış, çarpıtılmıştır. Ancak, “şiddet” olarak adlandırılan doğrudan eylemin neye benzediğinin şimdiki yoğunlaşması yeni bir şiddete işaret etmez. Calvin Warren ve Fred Moten, beyaz imtiyazlı dünyalar uzun zamandır siyahi dünya ile bir arada tutulması ile şiddetin yayılmasını engellendiğini ileri sürdüler. Wendy Brown, sınıf ve cinsiyet eşitsizliğine maruz kalanlar ve ayrıcalıklı olanlar arasında hor görülenler, hiyerarşi içerisindeki bu düzensizliği düzelten silahın “hoşgörü” olduğunu ileri sürmüştür. Michael Dawson ve diğer ırkçı kapitalizm teorisyenleri, bu tarihlerin modernliğini nasıl doyurduğunu gösteriyor.
Fakat hem yapısal hem de doğrudan şiddet, gerici, ulusal-yabancı düşmanlığı hakları küresel yükselişin şu an ki aşamasında yoğunlaşmıştır. Eylemci türlerin çoğalması ve bir noktada buluşması ile bize baskın birlikte yaşam anlaşmalarından çağdaş ayrılık hakkında birşeyler anlatıyor. Lyotard ve Rancière’nin yazdığı gibi, siyaset, olayın temsilinin, bazı hak taleplerini ve diğerlerine karşı mağduriyetlerini değerlendirmek için protokolleri ve kaynakları güvence altına alacağı konusunda bir anlaşmazlıktan oluşur. İşte bu nedenle, insanların ruh halleri ve jestleri artık bu denli ölümsüz görünüyor – tüm ideolojilerin aktivistleri, makul olmayı reddediyorlar. Bunların birçoğu gericidir: yapısal olarak ayrıcalıklı olanlar arasında, içinde yaşadıkları, siyasal olarak konuştukları insanların yanlarına atılmayı reddeden ve yan yana olmak istemeyen bir şikayet salgını vardır. Ama aynı zamanda, cinsel, ırksal, ulusal ve sınıf ayrıcalıklarının ve şiddetinin sıradan toplumları arasındaki yenilenmiş bilinç sayesinde, yaygın saldırı, hakaret ve yaralanmayı değerlendirmek için yerinde daha az ve daha az kabul görmüş ilkeler vardır. Bu yeni maruziyetin belirtisini “genre failing” (bir tür kriz yönetimi) olarak adlandırdım. Her yerde, tarihsel süreçte neden ve sonuç ilişkisini nasıl işlediğimizi, rahatsız eden olaylar için analojiler bulmaya çalıştığını görüyoruz.
Örneğin, “mikroagresyon” (belli bir gruba bilinçsizce yapılan saldırgan söylem) kavramı, insanlar arasındaki olayların kendine özgü olup olmadığı veya yapısal eşitsizliğin genel ifadeleri olup olmadığı konusunda bir anlaşmazlık yaratmak için icat edilmesi gerekiyordu. Elbette cevap her zaman ikisidir. Ancak, bir mikroagresyonun bir bölümde ortaya çıkan bir makro-saldırganlık olduğunu kabul etsek ve basitliğinin onun önemsizliğinin kanıtı olmadığını görsek bile, işlerin nasıl toplanacağı ve hesap verebilirliğin nerede olduğu konusunda hemfikir değiliz. Daha sonra olayın türünü tartışırız, tekil ve kişisel olanı ve genel sosyal altyapının öngörülebilir bir ifadesi olan şeyleri çizen çizgiler çizeriz (ırkçılık, kadın düşmanlığı, homofobi, sınıf önyargısı, ulusal ayrıcalık, dinsel bağnazlık). Çoğunlukla, imtiyazlara hizmet etmek için, skandalın büyük harflerinde gözüken şey, dikkati toplumsal altyapıdan yerelleşmiş bir aciliyet sahnesine doğru çekmek için güçlendirilir. Skandallar patlar ama yapılar asla.
Öyle ki, orkestralanmış hareketlerin ve değişen ittifakların bu yoğun anında, uyandırılan bir sivil toplumun bu yenilenmiş rüyası olarak, olayın ve olayın ilişkisini değerlendirmemizde, şiddetin ölçeğini ve dokusunu nasıl değiştireceğimize dair algımızın geçiş dönemi içerisinde olduğunu söyleyebilirim. Şiddetin sıradanlığının yeniden üretilmesini reddediyoruz ve bunun düzeltilebilmesi için yeni yolların savaşını veriyoruz. Mücadele için farklı bir bedel ödeyecek ve bunun üzerindeki sonuçları tarihsel olarak maruziyetleri en aza indirmek için savaşıyoruz. Eylemcilerin, içgüdüsel düzeyde olmayanları, çok esrarengiz hissettikleri bir ızdıraptan müzdarip olmaları zordur. Ancak şiddetin öz-kanıtlarını reddetmek, karmaşık teknolojilerini takip etmekte ısrar etmek, isimlendirmek ve buna cevap vermek için yeni türler bulmak (çoğalan Twitterlara bakınız), yapısal şiddetin yeniden üretilmesine – öngörülebilir ve geleneksel – ve yeniden inşa edilmesine zarar vermek için gereklidir.
Şiddetin bedensel ihlalden çok daha fazlası olduğunu biliyoruz. Dikkatli olmak gerekirse, işinizde vurguladığınız gibi, zamanın politikasını daha titiz bir şekilde değerlendirmek ve bu algıyı nasıl şekillendirdiğini (özellikle tehlikeye ilişkin olarak), ayrıca tarihin kurbanlarından duyulan ve duyulmayan şeyleri de anlamak için ele almaya ihtiyaç vardır. Sessizlik eylemini nasıl anlıyorsunuz?
Altta ya da toplumsal değerin karanlık köşelerinde yaşayan birçoğumuz için, dünya üzerinde bir hak iddia etme arzusu hem doğrudan hem de başka insanlar tarafından, korku, utanç ve aşağılanma öyküsü ile eşlik eder. Ve dolaylı olarak, varoluşunu zorlamak isteyen bir şey olduğuna inanıyoruz. Sessizlik olarak adlandırdığımız şey, dinlenmeyen politik konuşma ve iletişimdir ve bunların çoğu hiç de sessiz değildir. Bu yüzden, susturmanın şiddeti, konuşmanın gerçek bir baskısıysa, bunların çoğu, iletişimsel iktidarsızlık deneyimidir: başkalarının, birinin söylediklerinin gücüne cevap olarak katılma ve farklılaşma deneyimidir.
Daha somut olarak, öğretim dönemlerinde, “Bu düşünceye sahip olmak ne anlama gelir?” sorusunu kolumun üzerine bir dövme yaptırdım. Bu bizi sessizlik / konuşma ikileminin yetersizliğine işaret eder. Teknik olarak tekrarlanmayacak şekilde konuşmuyoruz ya da duyulmuyoruz. Bu insanlar genellikle duyduklarına göre değişmeye tahammül edemeyeceği anlamına gelir. “Bu düşünceye sahip olmak ne anlama gelir?” demek, dünyayı bu merceklerden, bu çerçeveden, bu önermeden görmek ne anlama gelir? Ne duyduğumuza ve dünya ile birlikte dolaştığımıza ve onu test edeceğimize, bu durumun ne anlama geleceğini söyleyerek prova etmenin gerçekten ne anlama geldiğini kastediyorsunuz.
Siyasi müttefiklerimiz bile bizi “susturmak” için sunduğumuz teklifleri ve talepleri ile ifade ettiğimizde, duyduğumuz şeylere karşı ilk direnişimize dayanmak ve konuşmanın ifade edilmesine izin vermek, vakalar ve örnekler üretmek anlamına gelir. Uygunsuz konuşmayı, göründüğünden daha sessiz bir şekilde susturmak çok daha zordur.
Çalışmanız, güvenlik açığı konularında ileriyi düşünmek için geniş bir şekilde akredite edilmiştir. Özellikle, genellikle cinsiyete dayalı, ırksal ve sınıf temelli ayrımları düzleştiren evrenselleştirici eğilimlerden uzaklaşma konusunda ısrar ettiniz. Şiddetin anlamlı bir eleştirisini geliştirmek için bugün bize neler sunuyor?
Birkaç şey. Etkilenen bir bilim insanı olarak, bir yapı ile dünyanın deneyimleri arasındaki farka bakmaya eğilimliyim. Yani yapısal olarak herkes savunmasızdır. Hepimiz dünyaya katılıyoruz ve buna yanıt veriyoruz, bağlı olduğumuz kişi ve kurumlar tarafından bile rahatsız edilmekteyiz ve biz bilmiyoruz ama bir şekilde bizzat varlıkları bizim için bir meydan okuma olarak bizi çekiyorlar. Otoriteler, yaşamın tüm alanının sahipliğini ve kontrolünü pekiştirmek gibi pek çok şey tarafından motive olurlar, fakat aynı zamanda emek gücünün ve normatif olmayan akılların kontrol edilemezliğine karşı savunmasızlıklarını da fark ederler; Çok fazla zorbalık ve saldırganlık, dayanılmaz bir hassasiyet gibi hissedilen savunmasızlık ile aynı alanda yaşarlar. Savunmasızlığın onarıcı adalet için nasıl bir önlem sağladığının bir sorusu değildir – insanlar, kendilerini savunmak için, ödedikleri farklı maliyetler nelerdir? Bu, güvenlik açığı önündeki engellere karşı, mevcut tamponlar ve savunmalar yoluyla ayrıcalığı ölçmenin başka bir yoludur.
İkincisi, savunmasızlığın yapısı – toksik ve eşit olmayan ortamlarda yaşamaktan, İşe yaramaz çalışan işçiler, bedenlerimizi ve birlikte yıprattığımız konfor dünyalarını zar zor sürdürüyorlar- bu her zaman savunmasızlık olarak görülmemektedir. Çaresizlik, uyuşukluk/hissizlik, gerçekçilik, sefalet, delilik/cinnet, başkalarına öfkelenmek, radikal güven kaybı veya takatsizlik ve tükenmişlik olarak hissedilebilir. Dolayısıyla, “savunmasızlık” ile ilgili yapabildiğimiz şey, yapısal savunmasızlık ile onun meydana getirdiği delici toplumsal atmosfer arasındaki farkı anlamamızı genişletmektir. Yapabileceği bir başka şey de, savunmasız hissetmeme tutkusunun bir asosyal arzu olduğunu fark etmemiz gerekir, çünkü toplumsallık, pek çok duyuda, pek çok ölçekte birbirine karşı savunmasızlaşmaya neden oluyor.
Devam edebilirdim, ama senin sorun ile düşünmek birkaç şeyi fark etmemi sağlıyor. Bunlardan biri, birçoğumuzun maruziyet durumunu açıklamak için savunmasızlık üzerinde “önceliklilik” seçeneğini seçmemizin sebebidir, ikincisi ise daha kişisel ve içsel görünürken aynı zamanda şu an üzerinde yaşayan baskıların ne olduğu hakkında biçimsel ve yapısal – kişisel olmayan- olanın ne olduğuna işaret etmektedir. Diğer bir direniş ise, “şiddeti anlamlı bir eleştiriye” olanak tanıyan kolları tercih etme isteğinizi paylaşmamaktır; anlamlı bir eleştiri, şiddetin kendi yasağını veya öngörülebilirliğini yeniden ürettiği koşulları değiştireceği anlamına gelir. İyi yazılmış bir eleştirinin, ayrıcalığı koruyan dünyayı destekleyen süreçleri kıracağına inanmıyorum; kırılganlık eleştirilmeden gerçekleşmeyecek olsa da. Reddettiğimiz şiddetin (örneğin eşitsizlik, haksızlık, ırkçılık / cinsiyetçilik / sınıf biyopolitiği) yeniden üretilmesini engellemek için, dünyanın anlaşılabilirliğini, adalet, sorumluluk ve rıza gibi kavramlarını bozmak zorundayız. Bu durum, kısa vadede bizi daha fazla yakınlıktan korumaz bunun yerine savunmasızlık deneyimini arttırması daha muhtemeldir. Yani bu, tarihsel mevcut krizin yoğunlaşmış sürtüşmelerini canlandıran makineleri tanımlamanın başka bir yoludur.
Buradaki endişelerinizi, eleştirel bir ölçüt olarak “anlamlı” bir eleştirel bakış açısıyla ve katılım şartlarını telâfi edilebilir olanın sırasına göre değiştirme ihtiyacını kabul ediyorum. Bunu güçlü ifadenizi “dayanılmaz hassasiyet” e bağlamak istiyorum. Şiddet ve istismarın yeniden düzenlenmesi bağlamında bunun hakkında biraz daha açıklama yapabilir misiniz?
Bir kırılma noktasında ya da kırılmış olduğumuzda, dayanılmaz şeyler söylüyoruz; onları taşımak zorunda olduğumuzda dayanılmaz şeyler diyoruz. Dayanılmaz hassasiyet, bir kişinin hayatta kalmak için çabalamadığı – hoş karşılanmayan, yetersiz kaynaklarla ya da tükenmiş savunmalarıyla kendini koruyamadığının farkında olma halidir. Savunmaya karşı direnen amansız bir alıcıya işaret eder. Eylemciler için, dünyayı ayakta tutma ve daha da rahatsız etme hırsı, taşınması çok zor olan psişik yükler üretiyor, daha fazla rahatsızlık yaratmaya çalışırken yaşam için nefes alan bir oda arıyorlar.
Ayrıcalıkların siyasetine odaklanmanın tehlikeleri konusunda sürekli uyardınız. Sizce neden politik felsefenin bu kavramla bir ilgisi var? Ve bu normalleştirilen ve toplumsal kumaşın bir parçası gibi görünen bu ritüel istismarları için farklı olarak ne yapabiliriz?
İnsanlar, sıradan dünyanın bir görüntüsüne o kadar güçlü bir şekilde bağlılar ki, radikal rahatsızlığı ayrıcalık olarak sınıflandırmak zorundalar. Ayrıca, eleştirel kuramcılar Walter Benjamin’in “olağanüstü durumu” nu sanki bu onun kastettiği şeyin aynısı gibi göstermeye çalışmaktalar. Bu kesinti modeliyle ilgili birçok sorun var, ama benim için en büyük sorun şu ki; travmanın istismar edilmesidir, çünkü olayın ölçeği hakkında çok fazla şeyi varsayar, ilk yoğunlaşma anı, olayın ontolojisini ortaya çıkarır. Bu özellikle, adaletsizliğin veya eşitsizliğin sıradan sürtüşmeleri ile ilgili olarak önemlidir ve son derece tarih dışıdır. Travmalar zamanla yaşam içinde gerçekleşir ve bu nedenle sıradan rahatsızlıklar yaşarlar: yaşam dünyasında, gelenekte, hayal edilen sonuçlara getirilen kısıtlamalar, bireylerin nitelikleri, bazı türden insanlarla bir tür yaralanma ilişkisi, kişinin kendi içsel tepkileri, kişinin kendi hayali hayatı, bilinçli ve bilinçsiz pazarlık ve dünya ile tartışmak, gibi. Bu nedenle travma teorisyenleri hem olayları hem de çevreleri, birinin dünyaya bağlanma kapasitesini şekillendiren atmosferler hakkında konuşmalıdırlar. Bunun istisnası, yaşamın sürekli bu şekilde rahatsız edilmek zorunda kalmamasına dair bir argüman ve bir iddiadır. Ama, şiddet olayında net gözükmek için, nasıl yaşayacağımıza dair dünyayı sarsıcı bir güçle olaylara neden olan sebepleri takip etmeliyiz.
Sonuç olarak, son zamanlardaki yüksek profilli vakalar hakkındaki düşüncelerinizi ve işyerindeki cinsel şiddete yönelik siyasi tepkileri sormak istiyorum. Bu tür şiddetin samimiyetini nasıl anlıyorsunuz ve güç ilişkilerinin bu kadar belirgin olduğu akademik ortamlarda ve aynı zamanda da kötüye kullanım kapasitesinin giderek daha fazla açığa çıkmasıyla ilgili olarak neler öğrenebiliriz?
“The Predator ve Jokester” adlı denememden ayrı olarak, bu konu üzerinde çoğunlukla dilimi tutuyorum çünkü #MeToo’daki birçok kamu yazarı ve akademideki cinsellik üzerinde çok fazla konuşamıyorum, çünkü bu yazarlar ya arkadaşlar ya da eski arkadaşlardır ve tartışmaları yeterince kişiselleştiremiyorum. Belirli olaylar karşısında ortaya çıkan tepkiler, semptomatik çarpıklıklara işaret ediyor, biz işyerlerinde kötüye kullanım, manipülasyon ve arzu edilen açık sırrın kamuya açıklanmasının bu erken safhasında sunulması gerekliliğini düşünüyoruz. İşyerleri, dikey ve yatay olarak, işbirliği gerektirir. Güçler ihmal edildiğinde ya da yeterince güçlenmediğinde, işbirliğine dayalı eşitlikçi varsayımı ve çıkar hiyerarşilerinin uygulanması arasında gidip gelen kötülük, baştan çıkarma ve tehdit gibi korkunç örnekler görürsünüz.
Virginia Woolf, uzun zaman önce A Room of One’s Own’da, kadını temsil eden bir kişi olarak, olağanüstü canavarlar tarafından değil, yalnızca iktidar tarafından zorlanan, güç kaynağını iki katı büyüklüğüne geri döndürerek, her türlü farkı yağlamak zorunda bıraktığını öngördü.
Bu ayaklanma anına verdiğim en büyük tepki, kariyeri boyunca verdiğim ve yediğim bütün saçmalıkların geri dönüşleri ile dolup taşmaktır. Akademi gibi, bir geçit hiyerarşisinin sürdürülmesinde yer alan bağımlılık ve şiddetin yorucu karışımıyla nasıl başa çıkılacağı konusunda bir eğitime ihtiyacım vardı. Daha sonra sadece genel olarak kadınlara değil, toplumsal cinsiyete aykırı bir şekilde karşı karşıya olduğum manifesto ve örtülü kadın düşmanı hakaretleri vardı. Kişisel bir yorum akışı gibi hissettiklerinin baskısını taşımanın zorluğu vardır – kadınlar, deli gibi, birbirleri de dahil olmak üzere, polislik yapıyorlar. Daha sonra, etrafımızdaki her yerde enkaz olan fark makinesinin maliyetlerini açıklığa kavuşturabilecek kavramlar önermeye çalışıyoruz.
Herhangi bir eşitsizliğin olumsuz konusu olarak yaşamak, mikro düzenlemeler ve doğaçlama savunmalar içinde çok fazla yaratıcı enerjinin ele alınmasını gerektirmektedir: en azından ikincil düzeyde insanlar bu stratejileri iletmektedir ve yaşamı onaylayan teselli ve üretkenlik yönünü sağlamaktadır. Bu nedenle, adaletsizliğin daha iyi bir şekilde yargılanmasının yapıldığı #MeToo’da da bu artan ve rahatsız edici bir maruziyettir. Türlerimizi değiştirmek için aptal ve maruziyet sahibi olmalı birbirimizin önünde durmalıyız; ancak gün, hafta, ay, yaşam boyunca bir sistemin sürdürülen alışkanlıklarından kurtulmak için özgür olmayan bir geçmişe geri gitmek hiç de iyi değildir.
Brad Evans, şiddet sorunu konusunda uzmanlaşmış bir politik filozof, eleştirel teorisyen ve yazardır. 143 ülkeyi kapsayan küresel bir kullanıcı tabanına sahip Şiddet Günleri projesinin kurucusu/direktörüdür.
Çevirmen: Şeyma Merve Kaymaz
Kaynak: lareviewofbooks
Düşünbil Portal’da yayımlanan, Düşünbil yazar ve çevirmenlerine ait herhangi bir yazı, çeviri, makale ve haber izin alınmadan basılı olarak ya da internet ortamında kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz. İzinsiz kullananlar hakkında hukuki yollara başvurulacaktır.
Düşünbil Portal’da yayınlanan tüm özgün yazıların içeriğinden yazarları sorumludur.
