Torunu için yazdığı bu öykü, 1936 yılında telif haklarına ilişkin anlaşmazlıklar arasında 200 adet ile sınırlı sayıda basılmıştı.
James Joyce’un çocuk öyküsü ilk kez İrlanda’da ufak bir yayın evi tarafından yayımlandı.
Ithys Press, Joyce’un Kopenhag’ın Kedileri’nin şeytanın Louire Nehri üzerine bir gecede köprü kurmasını anlatan Kedi ile Şeytan adıyla yayımlanmış çocuk öyüsünün ‘yaşça küçük ikiz kardeşi’ olduğunu dile getirmekte. Yayıncı Anastasia Herbert, bu öyküyü Joyce’un aydınlık tarafını ve oldukça tuhaf ya da absürd denilebilecek espri anlayışını yansıtması bakımından ‘küçük mücevher’ olarak adlandırıyor.
Yazarın daha önceki çocuk öyküleri gibi Kopenhag’ın Kedileri, Danimarka’da olduğu yıllarda Fransa’da yaşayan dört yaşındaki torunu Stephen James Joyce’a yazdığı mektuplardaki öykülerden biridir. Ithys, 200 adet ile sınırlı resimli kopyayla (fiyatları 300 ile 1200 avro arasında değişen) basılan bu yeni öykünün, ‘keskin ve neredeyse anarşik bir altmetne sahip, duyarlı ve şaşırtıcı’ olduğunu dile getiriyor.
Herbert öyküye ilişkin şu sözleri dile getirmektedir:
“1936 Ağustos’unun başlarında Joyce torununa ‘içi şekerlemelerle dolu küçük bir kedi’ (– yetişkinleri kurnazlıklarıyla alteden bir çeşit Truva kedisi) yollamış. Bundan birkaç hafta sonra hala Kopenhag’tayken ve muhtemelen başka hoş bir hediye aramasının ardından Joyce ‘Tüh! Sana Kopenhag kedisi yollayamam, çünkü Kopenhag’ta hiç kedi yok’ ile başlayan ‘Kediler’i kaleme aldı. Elbette Kopenhag’ta kediler vardı. Ancak belki de içten içe lezzetli olanlardan yoktu. Öykü, hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığı bir Kopenhag betimlemesiyle devam eder. Yetişkin bir okur (ve hiç şüphesiz çok akıllı bir çocuk) ‘Kediler’i düzen karşıtı bir metin, şişman kedilere ve bazı otorite figürlerine eleştiri ve sağduyu, bireysellik ve özgür iradenin kullanılmasını savunduğu şeklinde değerlendirir.”
Öykünün bulunduğu 5 Eylül 1936 tarihli mektup, Giorgio Joyce’un ikinci eşi Asta’nın oğlu Hans Jahnke tarafından Zürih James Joyce Vakfı’na bağışlanmıştır. Vakıf, kitabın piyasaya sürülmesini yayımlanma iznine sahip olmadan yapıldığına dikkat çekerek bunu “büyük bir ayıp” olarak adlandırıyor.
Vakıftan Fritz Senn konuyla ilgili şu açıklmalarda bulundu: “Şu zamana kadar tamamen gözardı edildik, yok sayıldık. Sahibinden izin almak bir nezakettir. Öfkeliyiz. Bu adil olmayan şeyle bizim hiçbir ilgimiz yok ve sadece yok sayılmış değil aldatılmış hissediyoruz.”
Senn, Joyce’un yayımlanmış eserlerinin bu yılın 1 Ocak’ından itibaren Avrupa’da kamuya açık hale gelmesine rağmen, yayımlanmamış malzemelerin telif hakkı dışında kabul edilip edilmeyeceğine henüz karar verilmediğini dile getirmiştir. Açıklamalarına şu sözlerle devam ediyor:
“Telif hakkının sadece yayımlanmış malzemelerden kaldırıldığına inanıyoruz. Yayımlanmamış malzemelerin büyük bir kısmının hala telif hakkı kapsamında olduğunu düşünüyor ve bu yüzden bunun bir hak ihlali olduğuna inanıyoruz.” Sözlerine ek olarak, “oldukça savaşçı” olan Joyce’un varislerinin dava açmalarından endişelendiğini ifade etti. “Onlardan haber almadık, ancak benim asıl korktuğum şey, telif haklarının büyük bir kısmının ellerinden alınmasıyla geriye kalan alanları daha da şiddetle savunacak olmalarıdır.”
Ancak Ithys Press’ten Anastasia Herbert, Joyce’un yayımlanmamış eserlerinin şimdi kamuya açık hale geldiğine inanıyor. Bir açıklamasında da şu sözlere yer verdi: “Kopenhag’ın Kedileri gibi bir yayım yasal ve geçerlidir. Özgür bir şekilde yayılmasına müdahale etmek için yapılan her girişim hem yasa dışı hem de ahlaken ayıptır. Zürih James Joyce Vakfı’ndan Fritz Senn’in şu an kamuya açık olan belge üzerinde hak iddia etmek üzere yaptığı şahsi girişim mantıksızdır.”
Herbert, açıklamasına şu sözleri ekledi: “Bu kitap ticari bir girişim olarak değil, aile babası ve kendi babası John Stainislaus gibi çok iyi bir öykü anlatıcısı büyükbaba olan bambaşka bir Joyce için titizlikle hazırlanmış bir hediye olarak tasarlanmıştır.” 300 avrosu olanlar bunu anlayabilecekler.
Yazar Adı: Alison Flood
Çevirmen Adı: İrem Tanyeli
Kaynak: The Guardian
Düşünbil Portal’da yayımlanan, Düşünbil yazar ve çevirmenlerine ait herhangi bir yazı, çeviri, makale ve haber izin alınmadan basılı olarak ya da internet ortamında kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz. İzinsiz kullananlar hakkında hukuki yollara başvurulacaktır.
