“Faşizm” gibi sözcükleri, sözcüğün dünya tarihindeki yerine sadık kalarak kullanabilir miyiz? Umberto Eco, 1995 yılında yazdığı “Ur-Fascism” makalesinde, bu terimin 2. Dünya Savaşı’ndan yıllar sonra, klişe bir ifade olan faşist domuz deyişine evrildiğini yazar. Bu deyiş “30 yıl sonra, Amerikalı radikallerce, sigara alışkanlığını kabul etmeyen polislere ithafen kullanıldı”. Öte yandan, 40’larda, faşizm ile savaşmak “her iyi Amerikalı için bir ahlaki görev” idi.
“Faşist kelimesinin neden farklı totaliter hareketler için kullanabilen, anlamı genişletilmiş bir sözcüğe dönüştüğü” konusunda Eco’nun kafası karışıktır. Öncelikle, der, faşizm puslu bir totaliterlikti, farklı felsefi ve siyasi düşüncelerin derlemesiydi, tezatların yuvasıydı. “Yalnızca tek bir Nazizm vardı” iddiasında ısrar ederken, “faşist oyun pek çok biçimde oynanabilir ve oyunun ismi değişmez” der. “Ur-Faşizm yahut Ebedi Faşizm” diye adlandırdığı olgunun niteliklerini 14 ayırıcı özellik ile özetler. “Bu özellikler” der yazar ve göstergebilimci Eco, “bir sistemin içine yerleştirilemez; pek çoğu birbiriyle çatışır, ayrıca despotluk veya fanatikliğin bir başka biçimidirler. Fakat faşizmin kıvam tutması için içlerinden bir tanesinin mevcut olması yeterlidir.”
- Gelenek tutkusu. “Eğer başlıca gelenekselci düşünürleri bulmak isterseniz, faşist hareketlerin izlencesine bakmanız kafi. Nazi ruhani bilgisi gelenekselci, kümelenmeci, esrarengiz unsurlardan beslenmiştir.”
- Modernizmin reddi. “Aydınlanma, Akıl Çağı, modern ahlaksızlığın başlangıcı olarak görüldü. Bu bağlamda, Ur-Faşizm irrasyonalizm olarak tanımlanabilir”.
- Eylem için eylem ekolü. “Eylem kendiliğinden güzel olduğu için, herhangi bir derin düşünmenin öncesinde veya bu düşünme olmaksızın gerçekleştirilmelidir. Zira, düşünmek bir çeşit hadım etmedir.”
- Uzlaşmazlık ihanettir. “Eleştirel ruh, ayrımları yapar ve ayırt etmek modernlik alametidir. Modern kültürde bilimsel topluluk, uzlaşmazlığı, biligiyi geliştirme biçimi olarak metheder.”
- Farklılık korkusu. “Faşist hareketler ya da henüz başlangıç seviyesindeki faşist hareketler öncelikle davetsiz misafirlere karşıdır. Bu sebeple, Ur-Faşizm tanım olarak ırkçıdır.”
- Toplumsal hüsrandan medet ummak. “Tarihsel faşizmin en ayırt edici özelliklerinden biri, hüsrana uğramış orta sınıftan meden ummaktı. Bu orta sınıf ekonomik krizlerden veya siyasi aşağılamalardan muzdaripti ve daha alt sosyal grupların baskısı tarafından korkutulmuşlardı.”
- Entrika takıntısı. “Yandaşlar kuşatılmış hissetmeliler. Entrika sorununu çözmenin en kolay yolu zenofobiydi”.
- Düşman hem güçlü hem de zayıftır. “Sürekli değişen bir retorik odağı sayesinde, düşmanlar aynı anda hem aşırı kuvvetli hem de aşırı zayıflardır”.
- Barışçıl politika düşmanla işbirliği yapar. “Ur-Faşizm’de yaşam için mücadele yoktur, bilakis mücadele için yaşanır.”
- Zayıfı aşağılama. “Elitizm, herhangi bir tepkisel ideolojinin tipik bir özelliğidir ”
- Herkes bir kahraman olmak üzere eğitilir. “Ur-Faşizm’de, kahramanlık bir ilkedir. Bu kahramanlık kültü, ölüm kültü ile sıkı sıkıya ilişkilidir.”
- Maçoluk ve silahlanma. “Maçoluk, kadını hor görmek anlamına gelir, bununla birlikte, bekaretten homoseksüelliğe kadar standart olmayan cinsel tercihlere karşı tahammülsüzlük ve kınama demektir.”
- Seçici popülizm. “Gelecekte, bir televizyon ya da internet popülizminin olacağı açık. Seçilmiş bir grup vatandaşın duygusal tepkileri, İnsanların Sesi olarak sunulabilicek ve kabul edilebilecektir.”
- Ur-Faşizm aldatıcı bir dil ile konuşur. “Tüm Nazi veya Faşist okul kitapları, karmaşık ve eleştirel muhakeme araçlarını sınırlamak için, zayıflatılmış kelimeler ve basit sözcük dizilimleri kullanırlar.”
Bu özetlenmiş listenin tam metnine The New York Review of Books’tan erişilebilir.
Yazar: Josh Jones
Çevirmen: Müleyke Barutçu
Kaynak: Open Culture