Bir düşünce edimi olarak felsefe, siyasetten, sanata; dinden bilime değin her olguyu ve kavramı kendine nesne edinebilir. Bu yüzden felsefenin ve felsefi düşünme biçiminin gelişmediği toplumlarda birçok başka alanın daha zayıf kalacağı öne sürülebilir.
Dolayısıyla sorgulayan, irdeleyen, araştıran, felsefi bakış açısını edinmiş bir zihne ulaşmak hem birey hem de toplum hayatı için son derece önemlidir.
Bu bakış açısını edinmede en önemli yöntemlerden başlıcası da hayatı, dünyayı, insanı ve kendine nesne edindiği olgu ya da kavramı bu biçimde değerlendirebilen yazar ve düşünürlerin metinleriyle doğrudan temas kurmaktır.
Liste, felsefe ile ilgilenen ve yukarıda bahsedilen bakış açısına ulaşmayı hedefleyen herkese tavsiye edilen 25 kitabı içeriyor.
1. “Devlet” (M. Ö. 380) Platon
Alfred North Whitehead, “Felsefe tarihi Platon’a düşülen dipnotlardan ibarettir” diyor. Diyaloglarında hocası Sokrates’i konuşturan Platon’un meşhur kitabı Devlet, yüzlerce yıldır siyaset ve devlet felsefesi üzerine kafa yoranların, “ideal devlet, toplum nasıl olmalı?”, diye soranların tekrar tekrar okuduğu bir kitap. Devlet okunmadan siyaset üzerine söylenen her şey eksik kalacaktır…
2. “Nikomakhos’a Etik” (M.Ö. 350) Aristoteles
Felsefe tarihinin en verimli filozoflarının başında gelen, yüzlerce yıl felsefi paradigmaları belirlemiş olan Aristoteles’in oğlu Nikomakhos’a adadığı etik kitabıdır.
3. “Prens” (1532) Niccolò Machiavelli
Bugün Makyavelist sözcüğünü duyduğumuzda akla siyasî iktidar ve menfaat uğruna her şeyi yapabilecek, hiçbir etik değeri olmayan şeytanî bir tip gelmektedir. İşte bu sözcük İtalyan siyaset felsefecisi Niccolo Machiavelli’nin adından gelmektedir.
Machiavelli, başka kitaplar da yazmış olsa da kötü şöhretini esas olarak Prens isimli kitabından kazanmıştır. Machiavelli, bu kitabında iktidar sahiplerine çeşitli öneriler getirmektedir. Ancak çoğunlukla kötücül diyebileceğimiz bu öneriler, aslında Machiavelli’nin ideal yönetim tasarımında yoktur.
O, Prens‘te, olması gerekeni değil, olanı anlatmıştır. Machiavelli bu eseriyle kimilerince siyaset biliminin kurucusu kabul edilmiştir ve denilebilir ki Marx’tan sonra dünya siyasetini en çok etkileyen isim olmuştur.
4. “Meditasyonlar” (1641) Rene Descartes
Tam ismi Tanrı’nın Varlığının ve Ruhun Ölümsüzlüğünün Açımlandığı İlk Felsefe Üzerine Düşünceler olan Meditasyonlar‘da Descartes “ilk felsefe” olarak Tanrı’nın varlığı başta olmak üzere en geniş hatlarıyla metafiziği konu edinir.
Descartes’ın “cogito ergo sum” (düşünüyorum o hâlde varım) önermesini temellendirdiği yapıtıdır.
5. “Leviathan” (1651) Thomas Hobbes
Leviathan, Thomas Hobbes tarafından yazılmış siyaset, devlet ve hukuk felsefesinin temel metinlerindendir. Leviathan kavramı bu eserde mutlak güç ve yetkilere sahip egemen devleti ifade etmek için kullanılır. Kitap, toplum sözleşmesi teorisinin en eski örneklerinden biri olarak değerlendirilir.
6. “Etika” (1677) Baruch Spinoza
Etika, Ethica veya Törebilim gibi isimlerle Türkçeye çevrilmiş olan Baruch Spinoza’nın ünlü eseridir.
Latince yazılmış olan kitap, Spinoza vefat ettikten sonra basılmıştır ve onun en ünlü eseri olmuştur.
Spinoza yaşadığı sırada birçok baskıyaa ve dışlanmalara maruz kalmış, Etika henüz yayımlanmadan belirli çevrelerde okunup, tartışmalara vesile olduğundan dolayı, bizatihi kendisi tarafından yayımlatılmak istenmemiştir. Bugün yazarın başyapıtı olarak da anılır.
7. “İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme” (1690) John Locke
İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme yüzyıllar boyunca Batı felsefesinin başyapıtlarından biri olma niteliğini korumuştur.
Locke yapıtında bilgilerin kaynağının deneyde ve duyumlarda olduğunu, ruhun da bunlara dayanarak düşünceyi geliştirdiğini ileri sürmektedir.
8. “İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine” (1710) George Berkeley
İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine, dünyada yalnızca ruhların ve bu ruhların idelerinin var olduğunu, buna karşılık maddenin varolmadığını öne süren İngiliz düşünür George Berkeley’nin en önemli yapıtıdır.
9. “İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma” (1748) David Hume
İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma isimli eserinde David Hume’un insan aklının sınırları konusunda düşündürücü kavramları ve sorunları irdeler. Modern felsefenin en etkili nedensellik kuramlarından birini ortaya koyar.
10. “Toplum Sözleşmesi” (1762) Jean-Jacques Rousseau
Ünlü Fransız Aydınlanma filozofu Jean-Jacques Rousseau tarafından yazılan Toplum Sözleşmesi‘nde siyasî bir sistemin kurulabilmesi için en iyi yöntemin toplumsal sözleşme olduğu açıklanmaktadır.
11. “Saf Aklın Eleştirisi” (1781) Immanuel Kant
Saf Aklın Eleştirisi ya da Arı Usun Eleştirisi olarak Türkçeye çevrilen kitap, tüm felsefe tarihinin en büyük filozoflarından biri olarak kabul edilen Immanuel Kant’ın en önemli eserleri arasında kabul edilmektedir.
12. “Tinin Görüngübilimi” (1807) Georg Wilhelm Friedrich Hegel
Tinin Görüngübilimi, felsefenin en çok tartışılan ve sürekli kendisine dönülen isimlerinden olan büyük Alman filozof Hegel’in temel metinlerinden biri.
13. “İsteme ve Tasarım Olarak Dünya” (1819) Arthur Schopenhauer
İsteme (veya İstenç) ve Tasarım Olarak Dünya veya Alman filozof Arthur Schopenhauer’in ilk kez 1819 basılmış eseridir.
Schopenhauer’in felsefi düşüncelerinin temelini ve odağını oluşturan bu eser aynı zamanda onun başyapıtı olarak değerlendirilir.
14. “Korku ve Titreme” (1843) Soren Aabye Kierkegaard
Varoluşçuluğun öncülerinden Danimarkalı filozof ve teolog Soren Kierkegaard’un önemli kitaplarından Korku ve Titreme de okunması gereken metinlerden.
15. “Komünist Manifesto” (1848) Karl Marx – Friedrich Engels
Komünist Manifesto Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından ilk yazılan Komünizmin ilk bildirgesidir.
Marx ve Engels, Komünist Manifesto‘da, proletaryanın burjuva düzenini ve üretim araçlarının özel mülkiyeti bir devrimle ortadan kaldırarak sınıfsız bir toplum düzenini gerçekleştirmesi gerektiğini söyler.
16. “Faydacılık” (1863) John Stuart Mill
Faydacılığın önde gelen savunucusu İngiliz filozof, mantıkçı ve iktisatçı Mill, kitabında faydacılık düşüncesini serimlemiştir.
17. “Böyle Buyurdu Zerdüşt” (1883) Friedrich Wilhelm Nietzsche
Tam adı Böyle Buyurdu Zerdüşt: Herkes ve Hiç Kimse İçin Bir Kitap olan eser, dâhi Alman filozof Friedrich Nietzsche’nin felsefesini anlattığı en önemli eserdir.
Nietzsche’nin felsefi görüş ve kavramları açısından çok önemli bir yer tutmaktadır. Eser aynı zamanda çokça eleştirilmiş ve yanlış anlaşılmıştır.
18. “Tractatus Logico-Philosophicus” (1921) Ludwig Wittgenstein
Tractatus Logico-Philosophicus, Avusturyalı dâhi filozof Ludwig Wittgenstein’ın ölümünden önce yayımlanan ilk ve tek yapıtıdır.
Tractatus’un Wittgenstein’in dünya, gerçeklik, bilim, etik, mantık, din, mistisizm, felsefe, dil ve düşünce alanında yaptığı önermeler ve bu önermeleri açıklamak için kullandığı alt-önermelerden oluşan bir biçimi vardır.
19. “Varlık ve Zaman” (1927) Martin Heidegger
Varlık ve Zaman Alman filozof Martin Heidegger’in 1927 yılında yayımlanmış eseridir. Varoluşçuluğun ilk ve en önemli metnidir. 20. yüzyıl felsefesinde bir hayli etkili olmuştur.
Heidegger’in külliyatı içinde felsefesinin ana fikirlerini açımladığı temel yapıtı olarak görülür.
20. “Varlık ve Hiçlik” (1943) Jean-Paul Sartre
Varlık ve Hiçlik, Jean-Paul Sartre’ın ilk olarak 1943 yılında yayınlanan ve “Fenomenolojik Ontoloji Denemesi” alt başlığını taşıyan eseridir. Bu metin de varoluşçuluğun en önemli metinlerinden biri olarak görülmektedir.
21. “Açık Toplum ve Düşmanları” (1945) Karl Popper
Açık Toplum ve Düşmanları, 20. Yüzyıl’ın en etkili felsefe kitaplarından biridir. Bertrand Russell’ın “demokrasinin kuvvetli ve derin bir savunusu” olarak gördüğü yapıt, Platon, Hegel ve Marx’ın felsefelerinin merkezden planlanmış siyasî sistemlerine yönelik bir eleştiridir.
22. “İkinci Cins” (1949) Simone de Beauvoir
Feminizmin önde gelen düşünürlerinden Simone de Beauvoir’nın yapıtında Freudyen yönleri ağır basan feminist bir varoluşçuluk görülür.
Varoluşçulukta olduğu gibi Beauvoir temel prensip olarak var oluşun özden önce geldiğini kabul eder ve “Kadın doğulmaz kadın olunur” önermesine ulaşır.
23. “Minima Moralia” (1951) Theodor W. Adorno
Minima Moralia, filozof, sosyolog, müzikolog ve besteci Theodor W. Adorno’nun başyapıtı olarak kabul edilir.
Adorno bu kitapta bir anlamda ilgilendiği tüm konuları -felsefi meseleler, gündelik yaşam, siyaset, edebiyat ve müzik, faşizm, ırkçılık, tahakküm, işçi hareketinin tarihi ve sorunları vb.- ele almış ve değerlendirmiştir. Kitap kimileri uzun, kimileri kısa fragmanlar şeklinde yazılmıştır.
24. “Kelimeler ve Şeyler” (1966) Michel Foucault
Fransız filozof, sosyolog ve tarihçi Foucault’nun en önemli eserlerinden biri olan Kelimeler ve Şeyler, 1966’da yayımlanan karşılaştırmalı bir ekonomi, doğa ve dil bilimleri çalışmasıydı ve yazarına büyük ün kazandırdı.
25. “Gramatoloji” (1967) Jacques Derrida
Yapısökümcülük olarak bilinen eleştirel düşünce yönteminin kurucusu olan Fransız filozof Jacques Derrida’nın yapıtı Gramatoloji de okunması gerekenlerden…
Bu haber Onedio’nun internet sitesinden alınmıştır.
